Σπασμένες κολώνες

"Παίρνω μονάχα κάτι αλλιώτικους ανθρώπους που ζήσανε κάποτε ανάμεσά μας και που σήμερα δεν ζούνε πλια τέτοιοι, κάτι ανθρώπους που δεν μοιάζουν ούτε ο ένας με τον άλλον ούτε με όλους τους άλλους, που πότε έχουν κάτι παραπάνω απ' τους συνηθισμένους ανθρώπους και πότε κάτι το λειψό. Παίρνω μονάχα κάτι καιρούς που πέρασαν, κι αυτούς προσπαθώ να θυμηθώ.

[...]

Παίρνω τις σπασμένες κολώνες της ζωής και κάθουμαι και συλλογίζουμαι το κομμάτι που τις λείπει μελετώντας τες στον τόπο που είναι σπασμένες".

Έτσι προλόγισε ο Αθανάσιος Γκράβαλης τις "Σπασμένες κολώνες", το βιβλίο με σαράντα δύο αφηγήματα που τύπωσε στη Μυτιλήνη το 1930. Συμμαθητής του Στρατή Δούκα και του Φώτη Κόντογλου στο Αϊβαλί και δύο φορές πρόσφυγας στη Μυτιλήνη, ο Αθανάσιος Γκράβαλης (1890-1974) εργάστηκε επί πολλές δεκαετίες ως δημοσιογράφος σε εφημερίδες της Λέσβου, συγχρωτιζόμενος με γνωστά πρόσωπα του χώρου, όπως ο Στράτης Μυριβήλης. Αν και λιγότερο γνωστός, συνέβαλε και αυτός στην άνθιση της λεγόμενης "Λεσβιακής άνοιξης".

Ο ανά χείρας τόμος αναδημοσιεύει πλήρως την έκδοση του 1930, ένα βιβλίο που εκτός από μια αξιόλογη συμβολή στην αιολική πεζογραφία μοιάζει, με ορισμένα γνωρίσματά του, να διασταυρώνεται με τάσεις της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Αθανάσιος Θ. Γκράβαλης, δημοσιογράφος και λογοτέχνης, γεννήθηκε το 1890 στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας. Τελείωσε το περίφημο γυμνάσιο Κυδωνιών και από τα δεκαεπτά του χρόνια δημοσιογραφούσε, στέλνοντας αντοποκρίσεις στην εφημερίδα της Μυτιλήνης "Λαϊκός Αγών" του Αριστ. Σαμαρίδη. Εργάστηκε επίσης στην εταιρία Ρεζί, η οποία διαχειριζόταν το μονοπώλιο των καπνών στην Τουρκία. Το ήθος και η μόρφωση του νεαρού Γκράβαλη (γνώριζε άριστα γαλλικά και τουρκικά) προσείλκυσαν τη συμπάθεια και το ενδιαφέρον του δεσπότη Κυδωνιών Γρηγορίου, ο οποίος τον δόρισε δάσκαλο στα Μοσχονήσια, όπου και υπηρέτησεε τρία χρόνια, ως το 1914. Το 1915 καταδιώχθηκε από το Νεοτουρκικό Κομιτάτο και κατέφυγε πρόσφυγας στη Μυτιλήνη. Μπήκε στους κύκλους της δημοσιογραφίας και με τα φλογερά του άρθρα αγωνίστηκε για τον επαναπατρισμό των προσφύγων. Το 1918, όταν επετράπη η παλιννόστησή τους, γύρισε και ο Γκράβαλης στο Αϊβαλί. Υπηρέτησε για τρία χρόνια ως Γραμματεύς της Ελληνικής Διοικήσεως της Αρμοστείας Κυδωνιών, και από τη θέση του αυτή υποστήριξε με ζήλο και φανατισμό το έργο της αποκαταστάσεως των συμπατριωτών του προσφύγων, που επέστρεφαν από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας και από την Ελλάδα. Βοήθησε το έργο του Ερυθρού Σταυρού και τη Μητρόπολη Κυδωνίων στο κοινωνικό και πνευματικό έργο τους και διακρίθηκε και εκεί ως δημοσιογράφος. Έστελνε ανταποκρίσεις και άρθρα στον "Ελεύθερο Λόγο" και τη "Σάλπιγγα" της Μυτιλήνης και δημοσιογραφούσε στον "Αιολικό Αστέρα" Κυδωνιών. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη, όπου έζησε μόνιμα και την οποία αγάπησε σαν δεύτερη πατρίδα του. Εργάστηκε ως αρθρογράφος και σχολιαστής στις προαναφερθείσες εφημερίδες, στον "Λεσβιακό Κήρυκα", στη "Φωνή της Λέσβου", στο "Φως" κ.ά. Εξέδωσε και δικές του εφημερίδες: την "Προσφυγική Φωνή", την "Αστραπή" και τη "Δράση". Υπήρξε επίσης σπουδαίος ρήτωρ, προκαλώντας με τους λόγους του απερίγραπτο ενθουσιασμό και συγκίνηση. Πέθανε στις 13 Φεβρουαρίου 1974. Το μοναδικό λογοτεχνικό του βιβλίο, "Σπασμένες κολώνες" (Μυτιλήνη, Ιανουάριος του 1930), που περιλαμβάνει 42 αφηγήματα, το εξέδωσε ύστερα από θερμή προτροπή του Στρατή Μυριβήλη.